مقدمه

زندگي بسيار آسان بود اگر مسايل، مشكلات و گرفتارهاي آن كمتر بودند. ولي وجود زندگي بدون دردسر، گرفتاري و مشكل رويارويي بيش نيست. زندگي در درون خود مسايل و مشكلاتي به همراه دارد كه مستلزم وجود رقابت، تلاش و كشمكش است. در واقع آنچه به شكل سختي و يا مشكلات زندگي ديده مي‌شود، چهره واقعي و منطقي زندگي است؛ و هنر زندگي در توانايي مقابله با مسايل، حل آن‌ها و يا كنار آمدن با مشكلات است.

از ديگر سو، سختي‌ها فرصت مناسبي به افراد مي‌دهد تا خود، زندگي و روابطشان را مورد بازبيني قرارداده و با اطمينان بر نقاط قوت خود، در جهت بر طرف ساختن نقاط ضعف خويش همت گمارند. در واقع مي‌توان گفت مشكلات به رشد رواني ـ اجتماعي افراد كمك مي‌كند.

     لحظاتي را به خاطر آوريد كه با مشكلي مواجه شده‌ايد، مسأله‌اي سخت و طاقت فرسا. اما بالاخره، شما با تلاش و پشتكار خود آن را حل مي‌كنيد. احساسات خود را پس از حل مشكل به خاطر آوريد، آيا احساس شادي و رضايت از خود نمي‌كنيد؟ آيا حل مشكل، اعتماد به نفس را در شما افزايش نمي‌دهد؟

     برعكس مسايل مهم زندگي چنانچه حل نشده باقي بمانند و يا به طرز صحيحي حل نشوند استرس و فشار رواني ايجاد مي‌كنند، اعتماد به نفس فرد را كاهش مي‌دهند و اينها همه از مهمترين عواملي هستند كه جلوي ارتقاء سلامت و بهداشت‌روان فرد را مي‌گيرد.

     اما قبل از ادامه بحث لازم است به اين سؤال پاسخ داده شود: “مقصود و منظور از مشكل چيست؟” “چه زماني مي‌توان گفت ما با مشكل با مسأله‌اي مواجه هستيم؟” و “منظور از حل مسأله چيست؟”

          تعريف مسأله و راه‌حل

     روان‌شناسان معتقدند كه وقتي فرد با موقعيت يا تكليفي رو به رو مي‌شود كه نمي‌تواند از طريق كاربرد اطلاعات و مهارت‌هايي كه در آن لحظه در اختيار دارد به آن موقعيت يا تكليف سريعاً پاسخ دهد، گفته مي‌شود كه او با مسايل‌اي روبروست.

     فرض كنيد، شما در اطاقي قرار داريد كه در آن دو طناب با فاصله از سقف آويزان شده و از شما خواسته شده است كه آن دو طناب را به هم گره بزنيد. اين موضوع براي شما يك مسايل بوجود آ ورده است، زيرا نمي‌‌توانيد بلافاصله آن را حل كنيد. بنابراين ويژگي مهم مسايل آن است كه با اولين پاسخي كه به ذهن مي‌رسد نمي‌توان آن را حل كرد، بلكه حل كردن مسايل مستلزم استفاده از دانش و اصول آموخته شده پيشين در تركيبي تازه است. به‌عبارت ديگر حل مسايل مهارتي است كه طي آن فرد يك فرايند تفكر منظم و منطقي را دنبال مي‌كند. اين فرايند تفكر منطقي و منظم به فرد كمك مي‌كند تا هنگام رويارويي با مشكلات، راه‌حل‌هاي متعددي جستجو كند و سپس بهترين راه‌حل را انتخاب كند. به طور كلي مي‌توان گفت كه “مسايل عبارت است از تعارض يا تفاوت بين يك موقعيت موجود و موقعيتي كه مي‌خواهيم ايجاد كنيم.” در مثال فوق، وضعيت موجود، دو طناب گره نخورده است و موقعيتي كه مي‌خواهيم ايجاد كنيم، گره زدن آن دو طناب به يكديگر است.

     اين مثال‌هاي بسيار ساده فقط به منظور هرچه بهتر فهميدن مفهوم مسايل و حل مسايل عنوان شد. همانطور كه همه شما مي‌دانيد مسايل مي‌توانند دامنه بسيار وسيعي داشته باشند. از مسايل بسيار ساده گرفته تا مسايل بسيار پيچيده. همچنين مسايل مي‌توانند در ابعاد مختلف زندگي ما خود را نشان دهند، از بعد جسماني گرفته تا ابعاد رواني ـ اجتماعي و….

     به زندگي خود توجه كنيد، هرروز با چند مسايل روبرو هستيد؟ مطمئناً هريك از ما در طول روز با مشكلات متعددي روبرو خواهيم شد، از مسايل ساده‌اي مثل اين كه امروز ظهر ناهار چه بخورم، از كدام مسير بروم كه با ترافيك كمتري روبرو شوم تا مسايلي همچون مشكلاتي كه با همسرم دارم، با رئيسم دارم والي آخر. مسلماً همه اين مسايل بايد حل شوند و اگر حل نشده باقي بمانند روز به روز از ميزان كارايي و اعتماد به نفس ما خواهند كاست.

     حال كه مي‌دانيم مشكلات تا بدين اندازه با زندگي ما عجين شده‌اند چگونه مي‌توان به مقابله با آن‌ها پرداخت؟ و آيا آگاهي از خود و شناخت خود تأثيري بر چگونگي برخورد ما با مسايل خواهد داشت؟

 

          خودآگاهي و  نقش آن در چگونگي حل مسأله

     همان‌طور كه همه شما مي‌دانيد هيچ راهي براي فرار از مشكلات وجود ندارد و بايد به مصاف مقابله با مشكلات رفت. به منظور برخورد موثر با مشكلات، آگاهي داشتن از خود شرط ضروري است. اگر به ياد داشته باشيد در قسمتهاي قبل گفتيم خودآگاهي بدين معناست كه فرد آگاهانه بداند در چه وضعيتي به سر مي‌برد. توانمنديها، نقاط قوت و استعدادهاي او كدامند؟ نقاط ضعف و ويژگي‌هاي منفي او چه هستند؟

علاوه بر اين، آگاهي يافتن از افكار اتوماتيك و گفتگوهاي دروني‌اي كه به هنگام مواجهه با مشكلات در ذهن ما فعال مي‌شود بسيار ضروري است.

     روان‌شناسان معتقدند در برخورد با مسايل سخت و شرايط دشوار زندگي افكاري بصورت خودكار در ذهن انسان‌ها فعال مي‌شوند كه ما آن را گفتگوي دروني مي‌ناميم. اين گفتگوهاي دروني مي‌توانند هم مثبت و هم منفي باشند.

برخي از گفتگوهاي دروني مثبت عبارت‌اند از:

     1.       من مي‌توانم اين مسايل را حل كنم.

     2.       من انسان توانمندي هستم.

     3.       بايد به‌دنبال راه‌حل مناسبي بگردم.

برخي از گفتگوهاي دروني منفي عبارتند از:

     1.       من خيلي بدبختم.

     2.       هر چه بلاست سر من نازل مي‌شود.

     3.       من نمي‌توانم اين مسايل را حل كنم.

     4.       من خيلي ناتوان هستم.

     5.       من به درد هيچ كاري نمي‌خورم.

به هنگام برخورد با مسأله اگر گفتگوهاي دروني منفي در ذهن شما فعال شوند. شما نمي‌توانيد به خوبي مسأله‌تان را حل كنيد و ناتواني در حل مسأله خود باعث تقويت و تشديد افكار منفي و كاهش اعتماد به نفس مي‌شود. اما اگر به هنگام برخورد با مسأله گفتگوهاي دروني مثبت در ذهن شما فعال شوند شما مي‌توانيد مسأله خود را حل كنيد. توانمندي حاصل از حل مسأله به شما قدرت مي‌بخشد و احساس اعتماد به نفس را در شما بالا مي‌برد. بنابراين اولين گام در هنگام برخورد با مسايل زندگي شناخت گفتگوهاي دروني خود مي‌باشد. اگر در چنين مواقعي گفتگوهاي دروني منفي در شما فعال مي‌شوند بايد آن‌ها را شناسايي كرده و سعي كنيد گفتگوهاي دروني مثبت را جايگزين آن نماييد.

 تمرين:

هر يك از موقعيت‌هاي زير را خوانده و به سؤالات مربوط جواب دهيد:

 

   الف) پرستو مي‌خواهد براي ادامه تحصيل به خارج از كشور برود اما پول كافي ندارد.

 

-       جملاتي بنويسيد كه حاكي از گفتگوي دروني مثبت باشد.

 

  

-       جملاتي بنويسيد كه حاكي از گفتگوي دروني منفي باشد.

  

ب) حسن مي‌خواهد ازدواج كند اما خانه ندارد.

 

-       جملاتي بنويسيد كه حاكي از گفتار دروني مثبت باشد.

  -       جملاتي بنويسيد كه حاكي از گفتار دروني منفي باشد.

 ج) شقايق مي‌خواهد در تعطيلات تابستانه در كلاس‌هاي آموزشي مثبت نام كند. اما نمي‌داند چه كلاسي برود.

 -       جملاتي بنويسيد كه حاكي از گفتگوهاي دروني مثبت باشد.

  -       جملاتي بنويسيد كه حاكي از گفتگوهاي دروني منفي باشد.

    اولويت‌بندي كردن مسايل و تأثير آن در چگونگي حل مسايل

ادامه دارد

نظرات شما عزیزان: